.Η Ελλάδα ενισχύει την Ευρωπαϊκή Ενωση

ΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ 

Εδώ και πέντε χρόνια ζούμε με τόση ανασφάλεια, που ό,τι δεν οδηγεί άμεσα σε επιδείνωση της κατάστασης εκλαμβάνεται ως νίκη. Ετσι και η μίνι σύνοδος κορυφής στις Βρυξέλλες, η οποία, ένα μήνα αργότερα, επιβεβαίωσε τη συμφωνία του Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου. 

Μόνο που αυτή τη φορά την Ελλάδα εκπροσωπούσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός και όχι ο υπουργός Οικονομικών, ενώ συνομιλητές του ήταν τα «μεγάλα κανόνια» της Ευρώπης και όχι οι υπουργοί Οικονομικών των χωρών-μελών της Ευρωζώνης.

 Η συνάντηση κατέληξε σε μια συμφωνία, όπου η Ελλάδα θα προτείνει λίστα μεταρρυθμίσεων και, εάν τις θεωρήσουν επαρκείς, οι εταίροι θα αποδεσμεύσουν τα τελευταία ποσά του δανείου των 240 δισ. ευρώ και θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να αντλήσει φθηνό χρήμα από το ευρωσύστημα και να σώσει την οικονομία της.

Η συμφωνία της 20ής Μαρτίου, λοιπόν, αντιγράφει και επιβεβαιώνει αυτή της 20ής Φεβρουαρίου. Στον μήνα που μεσολάβησε, η Ελλάδα δεν προσκόμισε λεπτομερές σχέδιο μεταρρυθμίσεων, όπως είχε δεσμευθεί, και οι εταίροι δεν αποδέσμευσαν χρήματα.

 Η οικονομία της Ελλάδας ασφυκτιά, με τα έσοδα να καταρρέουν και το κράτος να δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, ενώ οι πολίτες αποσύρουν συνεχώς καταθέσεις, φοβούμενοι περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων ή και έξοδο από το ευρώ. Ακόμη πιο ανησυχητική, όμως, είναι η ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας στο πολιτικό πεδίο.

 Εως την περασμένη Δευτέρα, οπότε η Αγκελα Μέρκελ κάλεσε τον Αλέξη Τσίπρα για την αυριανή συνάντηση στο Βερολίνο, δεν φαινόταν να υπάρχει κανένας ενήλικος στην Ευρωπαϊκή Ενωση – κάποιος ικανός να καταλάβει τους κινδύνους της συνεχόμενης σύγκρουσης και να κινηθεί κατευναστικά.

Εδώ ίσως βρίσκεται η πιο σημαντική εξέλιξη του τελευταίου μήνα. Οι δυσκολίες που παρουσιάζει η διάσωση της Ελλάδας σε οικονομικό επίπεδο από τις αρχές του 2010 ανάγκασαν την Ε.Ε. να υιοθετήσει μηχανισμούς που κατέστησαν ευκολότερη τη διάσωση χωρών-μελών. Οι ηγέτες της Ε.Ε., με πρώτη την κ. Μέρκελ, κατάλαβαν ότι το ευρώ θα σωθεί μόνο με περαιτέρω ενότητα, όχι λιγότερη. 

Ισως οι πολιτικές προεκτάσεις της ελληνικής περίπτωσης οδηγήσουν και αυτές σε πολιτικούς μηχανισμούς και δομές που θα ενισχύσουν την Ε.Ε. στο πολιτικό επίπεδο. Η οικονομική διάσωση της Ελλάδας –πέρα από τη σημασία της για την Ελλάδα– θα δείξει την ύπαρξη ή την απουσία πολιτικής συνοχής της Ενωσης, καθώς και τη σοφία των ηγετών της. 

Είναι όλοι στρατευμένοι στον ίδιο σκοπό; Τους ενδιαφέρει το κοινό σπίτι ή τους ενδιαφέρει η Ενωση μόνο στον βαθμό που συμβαδίζει με το εθνικό (και το προσωπικό, πολιτικό) συμφέρον; Το ερώτημα αφορά τόσο τη Βρετανία, που φλερτάρει με τον κίνδυνο της εξόδου από την Ε.Ε., όσο και την Ελλάδα και τη Γερμανία.

Η οικονομική πτυχή της κρίσης οδήγησε στην τραπεζική ένωση και σε μηχανισμούς χρηματοδότησης χωρών και τραπεζών που έχουν ανάγκη, καθώς και στη νέα πολιτική της ΕΚΤ να αγοράζει κρατικά και άλλα ομόλογα. 

Η ειρωνεία είναι ότι η Ελλάδα (η «μαμή» αυτής της ιστορίας, αν θέλετε) δεν μπορεί να ευνοηθεί όσο οι εταίροι της δεν πείθονται ότι τηρεί τη συμφωνία που υπέγραψε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Στο πολιτικό πεδίο, είναι εμφανής η ανάγκη για νέες πολιτικές και νέες συμπεριφορές. Η εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ και η συνεργασία του με τους ΑΝΕΛ, η απόλυτη απόρριψη του σχεδίου διάσωσης, καθώς και η διαπίστωση ότι η Αθήνα δεν είχε σχέδιο διαχείρισης της κρίσης πέρα από το όραμα της επιστροφής στο προ Μνημονίου παρελθόν, λειτούργησαν συσπειρωτικά μεταξύ των άλλων χωρών-μελών. 

Πολλοί ηγέτες εξέφρασαν δυσφορία με την τακτική της κυβέρνησης, ενώ οι σχέσεις Αθήνας - Βερολίνου επιδεινώθηκαν σε επικίνδυνο σημείο. 

Εκείνη τη στιγμή επέλεξε η κ. Μέρκελ να δείξει ότι η Γερμανία ενδιαφέρεται να αναλάβει τις ευθύνες της στην Ε.Ε. Προσκάλεσε τον κ. Τσίπρα στο Βερολίνο, ξεκαθαρίζοντας ότι η συνάντηση αυτή, όπως και η σύνοδος της περασμένης Πέμπτης και Παρασκευής (η οποία ζητήθηκε από τον κ. Τσίπρα), δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τους χειρισμούς του Eurogroup. 

Οι συναντήσεις αυτές, όμως, δείχνουν κάτι σημαντικότερο. Δείχνουν τη βούληση να ξεπεραστούν τα εμπόδια, να παραμείνει η Ελλάδα στην πορεία της μαζί με τους εταίρους της, να ενισχυθεί η ιδέα της Ενωσης εναντίον των δυνάμεων που προσδοκούν στη διάλυσή της

. Η κ. Μέρκελ αποδεικνύει το ενδιαφέρον της για «περισσότερη ένωση». Η Ελλάδα, η οποία προκάλεσε το δίλημμα «ενίσχυση ή διάλυση», θα μπορέσει να κινηθεί έτσι ώστε να καρπωθεί τα οφέλη μιας ισχυρότερης πολιτικής ένωσης; Ή θα αυτοεξοριστεί;